De laag waarmee werfkelders zo’n 30 jaar geleden waterdicht werden gemaakt, is inmiddels aan vervanging toe. Het zwarte spul dat bovenop het gewelf werd aangebracht, bitumen, is zo langzamerhand op.
Dat vertelt Eelko van den Boogaard, programmamanager herstel wervengebied, tijdens een rondleiding voor de pers langs werven en kelders. Zo’n 500 van de ruim 700 toen bekende kelders zijn in de jaren 90 waterdicht gemaakt. De kelders lagen in hun blootje: je keek recht op de bolling en zag de leidingen lopen.
Ook werd toen de gevel van de werfkelder – vaak een voorzetmuur omdat de kelders in de middeleeuwen een open tunnelverbinding vormden met de werf – aan de kelder gehecht. Een deel van de eigenaren deed niet mee. Bijvoorbeeld omdat ze tegen de kosten – zo’n 6000 tot 8000 gulden – opzagen. Bij een aantal van hen is de kelder inmiddels een vergiet.
Net een riool
Maar er zijn nog andere redenen voor lekkage in de werfkelders. Eenvoudig te verhelpen: spuwers die niet goed werken. Die zouden regenwater dat tussen de straatstenen doorzakt tussen de gewelven door moeten afvoeren en dan langs de muur op de werf lozen.
Momenteel maken mannen de spuwers onder Dille & Kamille schoon. Er komen ladingen troep uit. ‘Het lijkt wel een riool’, zegt één van hen. Tot nu toe maakte de gemeente elke tien jaar de 1100-1200 spuwers schoon. Maar dat blijkt in de praktijk te weinig, vertelt wervenmeester Gerrit Heenck. ‘Er groeien planten in de afvoer, soms zelfs boompjes.’ Mogelijk is de schoonmaak eens in de drie tot vijf jaar nodig. Die gebeurt sowieso op afroep.
Camerabewaking
In een aantal werfkelders lekt het omdat scheuren zijn ontstaan door verzakking. Het zware verkeer dat over de grachten reed, heeft er soms de gewelven ontzet. Inmiddels handhaaft de gemeente strenger op trucks met een (verboden) aslast boven de 2 ton in het wervengebied. En er kwamen paaltjes die te brede – en dus te zware – auto’s de doorgang belemmeren.
Utrecht wil ook camerabewaking invoeren op de grachten. Dan scant de camera het kenteken van een naderende auto en krijgt direct de aslast ervan door. Is die te hoog, dan kan een boa meteen bekeuren. Het duurt echter nog wel twee jaar voordat dit plan werkelijkheid wordt. Diverse instanties moeten dit goedkeuren, waaronder het Openbaar Ministerie.
Geen dwang
Het boterde/botert niet altijd tussen de gemeente en de keldereigenaren. Dat zit ‘m in de verantwoordelijkheid – lekt de kelder doordat de eigenaar geen onderhoud pleegde of doordat de gemeente te lang zwaar verkeer toeliet? Ook steggelen beide partijen over de financiering van de klus. Doorgaans gaat dat 50-50 bij het stabiliseren, het repareren en het waterdicht maken.
Maar als de eigenaar niet wil meewerken, staat de gemeente met lege handen. ‘We kunnen niemand dwingen’, zegt Van den Boogaard. ‘Dat lukt alleen bij een onveilige situatie of mogelijke schade aan het erfgoed. In de negen gevallen dat er ‘iets’ met de constructie is, voeren we elk half jaar een inspectie uit.’
De komende 30 jaar moeten alle ruim 900 kelders (de afgelopen periode zijn nog zo’n 200 onbekende kelders in kaart gebracht) opgeknapt worden. Dat zijn er dus zo’n 30 per jaar. Dat gebeurt in volgorde van noodzaak. De planning beslaat steeds een tijdvak van 3 tot 4 jaar.
Het herstel van de werven zelf is technisch lastig: aannemer Beens heeft voor deze klus een ponton laten bouwen. De ponton kan de zware machines dragen en kan onder de bruggen door. Van daaraf gaan duikers ook het water in.
Andere werkwijze
De gemeente is ooit ambitieus begonnen met herstel van het wervengebied, maar moest dat werk staken omdat het te complex bleek en te duur werd. Een commissie van wijzen adviseerde een andere aanpak. Utrecht zegt nu meer rekening te houden met de bewoners/eigenaren.
De herstelwerkzaamheden aan de werf(kelders) worden nauwgezet gemonitord: wat betekent dit voor het grondwaterpeil? Zorgen de trillingen voor meer scheuren? ‘We leggen het werk stil als de metingen op één van die vlakken verkeerd uitslaan’, vertelt Van den Boogaard.
Of noodgedwongen als één van de buren schade denkt te constateren en een rechtszaak aanspant. Daarom is het steeds onzeker of de planning gehaald wordt. Maar ook of de werkzaamheden binnen de begroting blijven. Van den Boogaard: ‘Tot nu toe is dat gelukt, maar of dat zo blijft is niet te garanderen.’
Hij verwacht minder dan voorheen verrast te worden. ‘We werken nu van gevel tot gevel; daardoor zie je het eerder als iets mis is.’ Nog een wijziging: ze doen slechts 50 meter per keer. ‘De stad wordt steeds intensiever gebruikt. We kunnen nu echt niet een heel stuk gracht maandenlang openleggen.’
Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:
